Asset Publisher Asset Publisher

Brzęk

Brzęk w Nadleśnictwie Kaczory pod względem wielkości populacji zajmuje trzecie miejsce w Polsce.

          Jarząb brekinia (brzęk) należy rzadkich, rodzimych, chronionych gatunków drzew rosnących na terenie Polski. W naszym kraju osiąga północno-wschodnią granicę zasięgu występowania, gdzie wyróżnia się 84 naturalne stanowiska brzęku. Są one rozmieszczone w rozproszonych populacjach w zachodniej części państwa. Brekinia reprezentuje rodzinę różowatych (Rosaceae) i uważana jest za cenny gatunek domieszkowy, biocenotyczny, wzbogacający różnorodność biotyczną lasów. Jarząb brekinia zaliczany jest do jednego z pięciu pierwotnych gatunków występujących w lasach na kontynencie europejskim. Ze względu na wymagania świetle należy do gatunków światłolubnych (najbardziej preferuje nasłonecznione ciepłe stoki)  nie znoszących pełnego ocienienia. Rośnie na żyznych bądź średnio żyznych świeżych glebach. Unika miejsc zabagnionych i piaszczystych. Najlepiej czuje się w sąsiedztwie dębów.

           W granicach administracyjnych Nadleśnictwa Kaczory w rezerwacie „Zielona Góra", leżącym nieopodal miasta Wyrzysk znajduje się jedno z naturalnych stanowisk Jarzęba brekini. Na podstawie przeprowadzonych badań genetycznych przez dr hab. Leszka Bednorza (Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu) w 2009 roku, został wykazany wysoki stopień zróżnicowania genetycznego na poziomie populacji i gatunku. W latach 2010-2013 na obszarze Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Pile był prowadzony „Regionalny program ochrony i restytucji Jarzębu brekinii (Sorbus terminalis)". Wykazano w nim, że najwięcej spośród wszystkich pojedynczych drzew w całej RDLP (2400 sztuk) znajdowało się w Nadleśnictwie Kaczory. Dlatego ciąży na naszej jednostce organizacyjnej wielka odpowiedzialność związana z opieką i właściwym postępowaniem, mającym na celu jak najlepsze zachowanie tego rzadkiego i niezwykle cennego gatunku dla przyszłych pokoleń. W ramach programu ochrony zostało wysadzonych 34 tys. sadzonek brzęku. Miało ono na celu ochronę „in situ" (w miejscu występowania) oraz „ex situ" (poza miejscem występowania). Ochrona w miejscu występowania polegała na działaniach skierowanych dla indywidualnych populacji, poprawiając pojedynczym osobnikom warunki rozwoju.
          Szczególną uwagę przykładano do odnowień naturalnych. Ochrona poza miejscem występowania miała na celu produkcję sadzonek, następnie wytypowanie najlepszych terenów do tworzenia nowych stanowisk Brzęku i wykonanie nasadzeń. Bardzo ważnym celem w ramach tych działań było zachowanie zasobów genowych (w postaci nasion i archiwum klonów) Jarzęba brekinii w Leśnym Banku Genów w Kostrzycy. Podobny program kierowany przez LBG w Kostrzycy odbył się w latach 2014-2016 z tym, że miał on charakter ogólnopolski. W programie tym celem było zachowanie zasobów genowych (ochrona ex situ) najbardziej reprezentatywnych populacji tego gatunku z całego kraju. Wśród nich znalazł się materiał genetyczny w postaci owoców z rezerwatu „Zielona Góra".
          Udział Brzęków występujących na terenie Nadleśnictwa Kaczory w kolejnych działaniach ochronnych, tym razem o charakterze ogólnokrajowym, utwierdza nas w przekonaniu o wyjątkowości naszej populacji. Z tego też względu ochrona gatunkowa Jarzęba brekini w rezerwacie „Zielona Góra" oraz w lasach gospodarczych Nadleśnictwa Kaczory należy do działań priorytetowych, wpisujących się w istotę dzisiejszego rozumienia ochrony przyrody, poprzez zwiększanie różnorodności biologicznej.